Toplantıda konuşan Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman’ın gündeminde, İsrail- çatışması vardı.

Filistin Devleti’nin kurulmasını desteklediklerini söz eden Selman, bu sıkıntıyı adil tahlile ulaştırma gayretlerinin ardında olduklarını söyledi.

Veliaht Presn’ten Filistin Devleti çağrısı

Suudi Prens, “1967 hudutlarına nazaran, herkes için güvenlik ve refah sağlayacak Filistin Devleti’nin kurulması için adil bir tahlil davetinde bulunuyoruz.” dedi.

Selman, “Bugün Gazze’de artan ve bedelini sivillerin ödediği şiddet olaylarından büyük ıstırap duyuyoruz.” şeklinde konuştu.

“Sivillerin gaye alınmasını reddediyoruz”

Veliaht Prens, düzenlenen ataklarda sivillerin gaye alınmasını kesin bir lisanla reddettiklerini vurguladı.

Bu yıl 10 ülkeden oluşan ASEAN’a liderlik eden Endonezya Devlet Lideri Joko Widodo da açılış konuşmasında, memleketler arası kanunlara uygun olarak Gazze’deki şiddete son verilmesi davetinde bulundu.

“ASEAN’la bağlantıları güçlendirmek için çalışıyoruz”

Muhammed bin Selman ayrıyeten Suudi Arabistan’ın ASEAN ülkeleriyle her alanda bağlarını güçlendirmeye çalıştığını anlattı.

Körfez İşbirliği Kurulu, şu ülkelerden oluşuyor:

Suudi Arabistan, Umman, Katar, Bahreyn, Kuveyt ve Birleşik Arap Emirlikleri.

ASEAN bloğunda yer alan ülkeler ise şu formda:

Endonezya, Malezya, Singapur, Tayland, Vietnam, Brunei Sultanlığı, Kamboçya, Laos, Myanmar ve Filipinler.

ASEAN ülkeleri ortasındaki ticaret hacmi şu anda 110 milyar doların üzerinde bulunuyor.

AB aday ülkelerin iştirakini hızlandıracak düzenekler geliştirmeye çalışıyor

AB Komitesinin Komşuluk ve Genişlemeden Sorumlu Defne escort Üyesi Oliver Varhelyi AB devir başkanlığını yürüten İspanya’nın Murcia kentinde düzenlenen AB işlerinden sorumlu bakanlar gayri resmi toplantısının akabinde basına açıklama yaptı

Birkaç hafta içinde genişlemeye ait paketi göreceksiniz

Genişleme Dörtyol Escort liyakate dayalı bir süreç olmaya devam etmektedir diyen Varhelyi AB halihazırda 2030’a kadar aday ülkelerin iştirakini hızlandıracak sistemleri geliştirmektedir Fakat sorulması gereken soru aday ülkelerin o vakte kadar hazır olup iskenderun escort olmayacaklarıdır dedi

Varhelyi yakında yeni bir genişleme paketi açıklayacaklarına işaret ederek Birkaç hafta içinde genişlemeye ait yeni bir niyet biçimini ve artık 10 aday ülkeyi yahut Avrupa bakış açısına sahip Reyhanlı Escort ülkeleri kapsayacak paketi sunduğumuzu göreceksiniz diye konuştu

Balkanlar için büyüme planı

Bu raporda yalnızca ilerlemek değil birebir vakitte hızlandırılmış bir entegrasyon için gerekli aracı sağlamak istediklerini belirten Varhelyi bilhassa Batı Eğirdir Escort Balkanlar için dört sütuna dayanması gereken büyüme planı olacağını kaydetti

Varhelyi öncelikli amaçlarını aday ülkelere sosyoekonomik ıslahatları güçlendirmeleri için teşvikler oluşturmak iştirak sonrasında fırsat eşitliğini garanti etmek hukukun üstünlüğü ve demokrasiye ait ıslahat çalışmalarını güçlendirmek ve iştirakten evvel üye ülkeler ile ortalarındaki ekonomik ve toplumsal açığı kapatmak için gerekli araçları sağlamak olarak sıraladı

Bunun “insanlığın bir başarısı” olduğunu belirten BM nüfus ünitesinin yöneticisi John Wilmoth, “Ancak birebir vakitte geleceğimiz için de büyük bir risk” sözünü kullandı.

Veriler, dünya nüfusunun son 11 yılda 1 milyar arttığını ortaya koyuyor. BM projeksiyonları, 2080 yılına kadar dünya nüfusunun 2,4 milyar daha artarak 10,4 milyara ulaşacağını ve yüzyılın sonuna dek bu düzeyde kalacağını öngörüyor. BM’ye nazaran dünya nüfusu 2030’da 8,5 milyar, 2050’de ise 9,7 milyara ulaşacak.

Nüfus artışı, insanların hayatlarını sürdürebilmeleri için gerekli kaynaklara erişim külfetlerinin da ağırlaşması manasına geliyor.

ABD’deki Biyolojik Çeşitlilik Merkezi’nden Stephanie Feldstein, Reuters’a yaptığı değerlendirmede, “Her insanın yakıt, besin, su ve kalacak bir mesken gereksinimi vardır” dedi.

Afrika ülkeleri daha büyük risk altında

Uzmanlara nazaran, kaynak baskısı, bilhassa de en büyük nüfus artışının görüleceği varsayım edilen Afrika ülkelerinde hissedilecek. İklim değişikliğinden en fazla etkilenen ve iklim finansmanına en çok muhtaçlık duyan ülkelerin de bu kümede olduğu belirtiliyor.

Fotoğraf: Getty Images/AFP/Stringer

Avustralya merkezli İktisat ve Barış Enstitüsü, şu an yaklaşık 738 milyon insanın kâfi besine erişemediği Sahra Altı Afrika ülkelerinde nüfusun 2050 yılına kadar yüzde 95 oranında artmasının beklendiğini belirtiyor.

Son 11 yıldaki bu artışın değerli bir kısmından, büyük kısmı Asya’da olan orta gelirli ülkeler sorumlu. Nüfusu 180 milyon artan Hindistan’ın dünyanın en kalabalık ülkesi olan Çin’den önümüzdeki yıl bu unvanı alması bekleniyor.

Dünyanın bir kısmında nüfus artarken ABD, Avrupa ve Japonya’da doğum oranları istikrarlı bir formda düşüyor.

Tek çocuk siyasetini 2016 yılı prestijiyle terk eden Çin de geçen sene aileleri ikinci hatta üçüncü çocuklarını yapmaya teşvik etmişti. Çin idaresi, tıbbi gerekçeli olmayan kürtaj uygulamalarına da kısıtlama getirdi.

“En kıymetli sorun zenginlerin çok tüketimi”

Sekiz milyarlık dünya nüfusu tasalara neden olsa da birçok uzman asıl sorunun kaynakların en varlıklı kesim tarafından çok tüketimi olduğunu belirtiyor.

BM Nüfus Fonu’nun (UNFPA) başında bulunan Natalia Kanem, “Bazıları dünyamızın çok kalabalık olduğu tarafında telaşlar lisana getiriyor… Şunu açık bir halde söz etmek isterim ki insan sayısı tek başına bir endişe sebebi değil” diyor.

BM nüfus ünitesinin yöneticisi Wilmoth da mevzunun “sayımızın ne olduğundan çok nasıl davrandığımızla ilgisi olduğunu” söz ediyor.

DW,rtr,AFP/CÖ,BK

Bakanlığın, muhalefetteki Sol Parti milletvekillerinden Clara Bünger’in soru önergesine verdiği cevaba nazaran, Kuzey Makedonya, Arnavutluk ve Sırbistan, Almanya’dan hudut dışı kapsamında en fazla kişinin gönderildiği ülkeler oldu. Kelam konusu üç ülkeden her birine, 2022’in birinci dokuz ayında 600’den fazla kişinin hudut dışı edildiğini aktaran Bakanlık, yaklaşık 600 kişinin de Gürcistan’a gönderildiğini bildirdi.

Onuncu sırada Türkiye var

İçişleri Bakanlığı, üstte sayılan dört ülkenin akabinde en çok hudut dışı uygulamasının, Avrupa Birliği (AB) ülkeleri olan İspanya, Fransa, Polonya, Avusturya ve İtalya’ya yapıldığını; bu ülkelere gönderilen şahısların büyük oranda, iltica başvurusunu o ülkede yapıp daha sonra Almanya’ya gelen mülteci ve göçmenler olduğunu aktardı.

Almanya’dan hudut dışı edilenlerin gönderildiği ülkeler ortasında 10’uncu sırada ise Türkiye yer alıyor. İlgili soru önergesini veren Sol Parti’nin sığınmacı siyasetleri sözcüsü Bünger, hükümeti eleştirdi. “İnsanların gönderildikleri ülkelerde, ağır siyasi kovuşturma, keyfi tutuklama ve azap tehdidi altında olacakları bilindiği hâlde daima olarak hudut dışı edildiklerini” belirten Bünger, bu ülkelerden birinin de Türkiye olduğunu savundu.

Özellikle sol görüşlü şahıslar ve Kürt muhaliflerin Türkiye’de pervasız bir baskı altında olduğunu lisana getiren Bünger, “Sığınmacılar, fiili olarak onları takip eden devletlere gönderilemez!” dedi.

dpa / ET,CÖ

Namibya temsilcisi Maggy Shino, kendi sahip oldukları fosil yakıtları kullanmak yerine pak güce geçmeleri konusunda gelişmiş ülkelerin verdikleri mali dayanak kelamlarını tutmadığını belirtti. Shino, “Eğer bize kaynaklarımızı toprak altında bırakmamızı söyleyecekseniz, o vakit kâfi tazminat teklif etmeye hazır olmalısınız, lakin şimdi kimsenin bu türlü bir teklifte bulunacağını sanmıyorum” dedi.

Zirveye çok sayıda petrol ve gaz şirketinin de katıldığını hatırlatan Shino, “Afrika, tüm güç kaynaklarımızı halkımızın faydasına geliştireceğimize dair bir bildiri vermek istiyor, zira bizim sıkıntımız güç yoksulluğu” diye konuştu.

Bu yılın başlarında Shell ve TotalEnergies şirketleri Namibya açıklarında değerli ölçüde petrol rezervleri keşfetmişti. Namibya’nın yanı sıra Moritanya, Tanzanya ve Senegal üzere ülkeler de ihracat gayeli petrol ve gaz alanları geliştirmek ve kendi vatandaşlarına elektrik sağlamak üzere Batılı güç şirketleriyle birlikte çalışıyor.

Zirvenin yapıldığı Şarm El Pir’de bir ortaya gelen iklim aksiyoncuları fakir ülkelere kaynak talep etti. Fotoğraf: Sean Gallup/Getty Images

Rus doğalgazının kesilmesinden en çok etkilenen Avrupa ülkesi olan Almanya’nın Başbakanı Olaf Scholz geçen Mayıs ayında yaptığı açıklamada Senegal ile doğalgaz projelerini sürdürmek istediklerini söylemişti.

Geçen yıl Glasgow’de düzenlenen tepeye kıyasla bu yıl fosil yakıt lobilerinin iştirakinde yüzde 25 oranında bir artış olduğu kaydedildi. Hükümet yetkilileri ve yöneticiler, BM iklim tepesine mesken sahipliği yapan Mısır’ın fosil yakıt kaynaklarını kullanmaya yönelik ilgisinin, petrol ve gaz şirketlerine karşı tavırlarda bir çözülmeye yol açtığı görüşünü lisana getirdi.

Fosil yakıt kaynaklarını çıkarmayı azaltma konusunda daha evvel verilen taahhütlerin, Ukrayna savaşından kaynaklanan güç kıtlığı nedeniyle geri plana bırakıldığı, bu yılki dorukta esas gözlemlenen durum oldu. Düşük karbonlu güce geçmek konusunda bağlayıcı taahhütleri olan ülkelerin bile önceliklerini değiştirdiği belirtildi.

Gelecek yılki BM tepesine konut sahipliği yapacak olan Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nün (OPEC) bir üyesi olan Birleşik Arap Emirlikleri, dünyanın gereksinimi olduğu sürece petrol ve gaz tedarik edeceğini söyledi.

Ülkeler, iklim değişikliğinin yıkıcı tesirlerini engellemek için, dünyadaki ortalama sıcaklığı sanayi evresi öncesine nazaran en fazla 1,5 santigrat derece artışla sonlandırma maksadını koymuştu. Bilim insanları ve güç uzmanları fosil yakıt yatırımları durdurulmadan bu amacın tutturulamayacağını belirtiyor.

Reuters / GY, BK

2021 yılında İklim Zirvesi’ne konut sahipliği yapan Birleşik Krallık ve bu yıl konut sahipliği yapan Mısır tarafından hazırlatılan tahlilde, kelam konusu meblağın bir kısmının güçlü ülkelerden, yatırımcılardan ve çok taraflı kalkınma bankalarından gelmesi gerektiği açıklandı. Geri kalan yaklaşık 1,4 trilyon dolar olarak öngörülen ölçünün ise ülkelerin özel ve kamu yatırımlarından karşılanması gerektiği belirtildi. Çin dışındaki gelişmekte olan ekonomilerde yatırımlar halihazırda yaklaşık 500 milyar dolar.

Raporun müelliflerinden Ekonomist Nicholas Stern, “Zengin ülkeler bunun (gelişmekte olan ülkelere yatırımın) hem kendi çıkarlarıyla örtüştüğünü hem de emisyonların yarattığı şidddetli tesirler düşünüldüğünde bir adalet sıkıntısı olduğunu anlamalılar” tabirlerini kullandı.

Söz konusu rapor, global ekonomiyi daha yeşil yapma ve Paris Anlaşması’nda öngörülen global ısınmayı 1,5 derece tutma gayeleri doğrultusunda hazırlanan detaylı bir yatırım planı. Uzmanlar, hedeflenenin üstünde gerçekleşecek ısınmanın dünyayı yaşanamaz bir sıcak sera alanına dönüştüreceği uyarısı yapıyor.

Düşük faizli kredi çağrısı

Raporda ayrıyeten gelişmiş ülkelerin hükümetlerine, mevcut durumda 30 milyar dolar olan aylık yatırımları 2025 yılına kadar 60 milyar dolara yükseltebilmek için bağış ve düşük faizli kredi verme daveti yapıyor. Raporun müellifleri bahse ait, “Bu, finans kaynakları gelişmekte olan ülkelerin tabiatlarını canlandırabilmek, iklim değişikliğinden koruyabilmek ve oluşan ziyanları giderebilmek için çok önemli” sözlerine yer verdi.

Gelişmekte olan ekonomiler, son yıllarda global güneyde bulunan ve süratli büyümenin yanı sıra karbon salınımlarında artış yaşanan Hindistan, Brezilya, Güney Afrika, Endonezya ve Vietnam üzere ülkeleri kapsıyor.

Dünyanın ikinci büyük iktisadı olan Çin ise, farklı ve melez yapısı nedeniyle bu tarifin dışında tutuluyor. İklim değişikliği bağlamında çoğunluğu Afrika’da bulunan gelişmekte olan ülkeler, dünyanın en fakir ekonomileri olarak görülüyor, ve bu ülkelerin iklim değişikliği nedeniyle karşılaşılan tehlikelere daha açık oldukları belirtiliyor.

Özellikle küçük ada devletleri, deniz düzeyinin yükselmesinden ve şiddetli tayfunlardan ötürü yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Raporun müelliflerinden Stern, “Enerji altyapısındaki ve tüketimdeki büyümenin birçoklarının önümüzdeki yıllarda gelişmekte olan ülkelerde gerçekleşmesi öngörülüyor. Fosil yakıtlara bağımlılıkları devam ederse, dünya hem güçlü hem fakir ülkelerde milyarlarca hayata ziyan verecek iklim değişikliğinden kaçınamayacak” sözlerini kullandı.

AFP / AI, EC

Hükümet temsilcisi, tecrübeli bir siyasetçi olan Sırbistan Başbakanı Aleksandar Vucic’in şuurlu olarak Birlik ile Rusya ortasında bir sarkaç siyaseti yürüttüğü izlenimine sahip olduklarını söyledi. “Ancak ortada bir durumda bulunmak onun açısından gitgide daha da rahatsızlık verici olacak” diyen yetkili, Vucic’in ülkesini Avrupa Birliği rotasında ilerletmesi halinde Alman hükümetinin de dayanağını ardına alacağını, fakat “Diğer tarafı tercih etmesi halinde ise bunun tam zıt sonuçları olacağını” vurguladı.

Arşiv – Almanya Başbakanı Olaf Scholz (solda) ve Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar VucicFotoğraf: ANDREJ ISAKOVIC/AFP/Getty Images

Sırbistan klasik olarak Rusya ile uygun bağlara sahip. Batı Balkan ülkeleri ve AB üyeleri, Rusya’nın Sırp hükümeti aracılığıyla bölgedeki nüfuz alanını genişletmeye çalışmasından telaşı taşıyor.

Berlin’de Batı Balkan tepesi düzenleniyor

Başkent Berlin’de Perşembe günü altı Batı Balkan ülkesini (Arnavutluk, Bosna-Hersek, Kosova, Kuzey Makedonya, Karadağ ve Sırbistan) bir ortaya getiren bir tepe düzenlenecek. Tepe kapsamında ülkeler ortasında iki yıldır hazırlıkları süren bir dizi iş birliği mutabakatının imzalanması bekleniyor. Alman hükümet etraflarından edinilen bilgilere nazaran bu mutabakatlardan üçü, kimlik kartlarının, üniversite ve meslek derecelerinin karşılıklı olarak tanınmasını içeriyor. Tepedeki gündem unsurları ortasında güç krizi de bulunuyor. Balkan ülkelerinin güç bölümünde ıslahat ve bölümün ilişkilendirilmesi kelamını vermesi bekleniyor. Buna karşılık olarak Almanya ve Avrupa Birliği de ülkelere maddi dayanak teminatında bulunacak.

Reuters / EC,ET

Dışişleri Bakanı Baerbock, Batı Balkan ülkelerinin ortalarındaki farklılıkları aşmayı ve iş birliğini artırmayı istediklerini söyledi. Baerbock, toplantı sonrasındaki açıklamasında Arnavutluk, Bosna Hersek, Kosova, Karadağ, Kuzey Makedonya ve Sırbistan ortasında üç mevzuda mutabakat imzalanması için uzlaşmaya varıldığını açıkladı. Buna nazaran, altı Batı Balkan ülkesinin karşılıklı olarak vatandaşlarının kimlik evraklarını, yüksek okul diplomalarını ve meslek sertifikalarını tanınması öngörülüyor.

Baerbock, bu planları “İnsanların hayatını değiştirecek, tarihi adımlar” olarak kıymetlendirdi.

Vizesiz seyahat planlanıyor

“Batı Balkan bölgesinde yaşayan insanların ülkeler ortasındaki sonları geçmek için gelecekte yalnızca kimlik kartına muhtaçlığı olacak” biçiminde konuşan Baerbock, vize uygulamasına gerek olmayacağını söyledi. Üniversite diplomalarının karşılıklı olarak tanınacağını belirten Baerbock, bunun mesleksel diplomalar ve sertifikalar için de geçerli olacağını kelamlarına ekledi.

Söz konusu mutabakatların 3 Kasım’da Berlin’de düzenlenecek Batı Balkan Tepesi’nde altı ülkenin devlet ve hükümet liderleri tarafından imzalanması planlanıyor.

Berlin’deki konferansa katılan altı Batı Balkan ülkesi, Avrupa Birliği’ne (AB) üye olmak için efor gösteriyor.

Almanya’nın Batı Balkan ülkelerinin bu taraftaki eforlarına takviyesini vurgulayan Annalena Baerbock, Batı Balkan ülkelerinin AB üyeliğinin federal hükümetin önceliği olduğunu söyledi.

Baerbock, “Avrupa barış nizamına on yıllardır hiç olmadığı kadar güçlü bir biçimde saldırıldığı şu sıralarda, Batı Balkanlar bölgesindeki ülkeleri AB’ye dahil etmek çok önemli” dedi. Baerbock, “Bu Alman hükümeti için bir öncelik” tabirini kullandı.

Baerbock, Cuma günü Berlin’de varılan uzlaşmanın “Küçük teknik ayrıntılar” olmadığını belirterek, Batı Balkanlarda ortak ömür ve bölgesel pazar oluşturulması için atılan büyük bir adım olduğunu vurguladı.

Alman Dışişleri Bakanı, Almanya’nın teşebbüsü ile ülkelerin ortalarındaki farklılıkları aşma ve ortalarındaki bağları güçlendirme kararı aldıklarını da kelamlarına ekledi.

Enerji güvenliğinde iş birliği çağrısı

Batı Balkan Konferansı’nda ortak bölgesel pazar oluşturulmasının yanı iklim, güç ve güç güvenliği ana gündem unsurları oldu.

Yeşiller partili Bakan Baerbock, Batı Balkan ülkelerine güç güvenliği alanında iş birliği artırma ve yenilenebilir güç kaynaklarını kullanma davetinde bulundu. Rusya’nın enerjiyi bir silah olarak kullandığını belirten Baerbock, “Yeşil dönüşümü hayata geçirmek, ortak çıkarımızadır, zira hepimiz pak ve inançlı güçten yararlanıyoruz” halinde konuştu.

Berlin Süreci kapsamında düzenlenen toplantıya, Arnavutluk, Bosna Hersek, Kosova, Karadağ, Kuzey Makedonya ve Sırbistan’ın yanı sıra Bulgaristan, Yunanistan, Avusturya, Hırvatistan, Slovenya ve Çek Cumhuriyeti dışişleri bakanları ve AB temsilcileri katıldı.

Merkel’in başlattığı Berlin Süreci

2014 yılında eski Başbakan Angela Merkel tarafından hayata geçirilen Berlin Süreci, Batı Balkan ülkeleri ortasında ve bu ülkeler ile iş birliğinin güçlendirilmesini ve derinleştirilmesini hedefliyor. Bölgesel iş birliğinin geliştirilmesi, ekonomik büyüme ve bölgesel barışın temelleri olarak bedellendiriliyor. Berlin Süreci’nin bu ülkelerin AB’ye iştirakinin hızlandırılmasını da amaçlıyor. Berlin Süreci bu maksatlara ulaşmak için de alt yapının geliştirilmesi, iktisat, bölgesel gençlik değişim programları, bilim ve barışmaya odaklanıyor.

Batı Balkan ülkeleri ortasında bilhassa eski Yugoslavya ülkeleri Sırbistan ve Kosova ortasında tansiyon yaşanıyor. Belgrad, Arnavut nüfusun ağır olduğu Kosova’yı tanımıyor ve bu toprakların Sırbistan hudutlarına dahil olduğunu argüman ediyor. Bağımsızlığını ilan eden Kosova’yı tanıyan ülkeler ortasında Almanya da bulunuyor.

DW, dpa, AFP/JD, TY

Söz konusu çalışmada, obezite oranındaki artışın, 2060 yılına kadar global ölçekte Gayrisafi Yurt İçi Hasılayı (GSYİH) yüzde 3 oranında azaltacağı ve az gelişmiş ülkelerin gelişmesinin önünde mani olacağı öngörülüyor.

“Dünyanın üçte ikisi yüksek kilo ve obezite ile yaşıyor”

Çalışmaya katılan araştırmacılardan, Amerika Birleşik Devletleri Milletlerarası Araştırma Enstitüsü’nden Rachel Nugent, “Dünya çapında yetişkinlerin neredeyse üçte ikisi yüksek kilo ve obeziteyle yaşıyor” dedi ve bu oranın 2060 yılına kadar tüm yetişkinlerin dörtte üçüne ulaşmasının beklendiğini söyledi. Obezite ve çok kilo probleminin mevcut durumda, global GSYİH’yı yılda yüzde 2,2 azalttığını söz eden Nugent, sorunun olumsuz tesirlerinin en çok düşük gelirli ülkelerde görüldüğüne işaret etti.

Yetişkinlerde beden kitle endeks kıymetinin 25’ten fazla olması fazla kilo, 30 ve üzerinde olması obezite olarak tanımlanıyor. Obezite kalp-damar hastalıklarına, diyabete ve çeşitli kanser cinslerine neden olabiliyor.

En büyük ekonomik ziyan Çin’de

Çalışma, obezitenin ilerlemesine ait farklı ülkeler için somut varsayımları de içeriyor. Sayılarla bakıldığında en büyük ekonomik zararın Çin’de, ABD’de ve Hindistan’da görülmesi bekleniyor. Obezitenin Çin iktisadına 2060 yılına kadar yaklaşık 10 trilyon dolara mal olması beklenirken, ABD iktisadında 2,5 trilyon dolar ve Hindistan iktisadında 850 milyar dolarlık ziyana neden olacağı varsayım ediliyor.

Ekonomik performansa oransal olarak bakıldığında muhtemel zararın en yüksek Birleşik Arap Emirlikleri’nde (BAE) ve Karayip ülkesi Trinidad ve Tobago’da görülmesi bekleniyor. BAE’de obezitenin 2060 yılına kadar GSYİH’yı yüzde 11 oranında azaltması, Trinidad ve Tobago’nun GSYİH’sında yüzde 10,2’lik düşüşe neden olması bekleniyor.

Daha evvelki çalışmalardan farklı olarak, kelam konusu hesaplamalar sırf tıbbi masrafları hesaplamıyor, ayrıyeten prematüre vefatlar ve üretkenliğin azalması üzere dolaylı maliyetleri de hesaba katıyor. Bu sonuçların fakir ülkelerin kalkınmasını da engelleyeceği belirtiliyor.

Nugent başka yandan gelişmekte olan ekonomiler ve eşik ülkelerinde ekonomik büyümenin de obezitenin artmasına neden olduğuna dikkat çekti. Varlıklı sanayi ülkelerinde nüfusun yaşlanması da obezitenin artmasına tesir eden bir faktör olarak görülüyor.

“Daha güzel etiketleme yapılmalı”

Dünya Sıhhat Örgütü’nden (DSÖ) Fancesco Branca, yüksek kilo, obezite ve mümkün sonuçlarıyla gayret için etiketlemenin değerini vurguladı. Branca, örneğin yüksek yağ ve şeker içeren içecek ve yiyeceklerin daha yüksek fiyatlandırılması ve kilo aldıran eserlerin daha uygun etiketlenmesinin yanı sıra danışmanlık ve obeziteyi engelleyecek tedbirlerin güçlendirilmesinin ehemmiyet taşıdığını belirtti.

Meksika’nın Beslenme ve Sıhhat Araştırma Merkezi Lideri Simon Barquera da, bu araştırmanın, sorunun ferdî davranışlardan çok toplumsal ve ticari boyutları olduğunu gösterdiğini belirtti. Barquera, “Obezitenin karmaşık etkileşimler ve tahliller içeren karmaşık bir hastalık olduğunu anlamalı, bu şartlar nedeniyle bireyleri suçlamayı bırakmalıyız. Dünya çapında karar alıcılar bu utancı durdurmalı’”dedi.

AFP / AI, BK

“Beni fakat ilah yerimden edebilir” diyen Brezilya Devlet Lideri Bolsonaro’nun bu kelamı, müstakbel otokratların demokratik ülkeler için oluşturduğu global tehdidi gözler önüne seriyor. Bugün Memleketler arası Demokrasi günü.

İsveç Göteborg Üniversitesi merkezli bağımsız bir araştırma enstitüsü olan Varieties of Democracy (V-Dem) tarafından yayımlanan bilgilere nazaran Brezilya, mahallî demokratik sistemlerin otokrasiye gerçek yöneldiği 12 ülkeden biri. Öbür 11 ülke ise dünya geneline yayılmış durumda: Polonya, Nijer, Endonezya, Botsvana, Guatemala, Tunus, Hırvatistan, Çek Cumhuriyeti, Guyana, Mauritius ve Slovenya.

V-Dem: Türkiye çabayı kaybetti

Demokrasi krizlerinin hala devam ettiği bu 12 ülkeye ek olarak V-Dem, ortalarında Türkiye ,Filipinler ve Macaristan’ın da bulunduğu ve geçtiğimiz on yılda “demokrasi çabasını kaybetmiş” 17 ülke daha tespit etti.

V-Dem’e nazaran yalnızca esaslı demokrasiler otoriterliğe yönelmekle kalmıyor, tıpkı vakitte otokratik rejimler de iktidarlarını pekiştiriyor. Rusya ve Venezuela üzere ülkelerde otoriter idare pekişirken sivil özgürlükler daha da kısıtlandı.

Bugün 100 yıl öncesine kıyasla çok daha fazla ülke demokratik olarak isimlendirilse da 2000’li yılların başında demokratikleşme süreci global olarak durdu.

V-Dem’e nazaran Türkiye demokrasi uğraşını kaybettiFotoğraf: Adem Altan/Getty Images/AFP

Demokrasi farklı biçimlerde karşımıza çıkar

Demokrasi ekseriyetle ikili bir kavram olarak düşünülür: Bir ülke ya demokratiktir ya da değildir.

Gerçekte ise durum daha farklı. V-Dem araştırmacıları ülkeleri dört geniş kategoride sınıflandırıyor.

Çin ve Katar üzere kapalı otokrasilerde, yürütmenin başı ya da yasama organı için çok partili seçimler yapılmaz. Türkiye ve Venezuela üzere seçimli otokrasilerde seçimler yapılıyor lakin özgür ve adil değil.

Brezilya ve Güney Afrika üzere seçimli demokrasilerde seçimler özgür ve adildir, lakin eşitsizlik ve birtakım azınlık kümeler için kimi hakların eksikliği kelam konusu. Almanya ve İsveç üzere liberal demokrasilerde ise özgür seçimler, azınlıklar için teminat altına alınmış haklar ve güçler ortasında fonksiyonel istikrar ve denetleme düzenekleri bulunuyor.

V-Dem tarafından sınıflandırılan 179 ülke, seçimli yahut kapalı otokrasiler ile liberal yahut seçimli demokrasiler ortasında neredeyse eşit olarak bölünüyor. Vatikan yahut San Marino üzere Birleşmiş Milletler tarafından tanınan kimi ülkelere ait data bulunmuyor.

Chicago Üniversitesi’nde siyaset bilimi doktorası yaparken hükümet ideolojileri ve demokrasi ortasındaki bağlantıyı araştıran ve kar gayesi gütmeyen Our World in Veri kuruluşunda araştırmacı olan Bastian Herre, bu çeşit bir sınıflandırmanın birtakım kıymetli incelikleri gizleyebileceğine dikkat çekti.

Herre “Bununla Kuzey Kore ve İran’ın demokrasi olmadığını, Şili ve Norveç’in ise demokrasi olduğunu bilebiliriz” dedi. Lakin Herre İran’ın Kuzey Kore’den ne kadar daha demokratik olduğunu ya da Şili’nin Norveç’ten ne kadar daha az demokratik olduğunu bilemeyeceğimizi de kelamlarına ekledi.

Bu tıp kategorilerin demokrasideki gerilemeleri olduğu üzere tespit etmek için çok da kullanışlı olmadığını söyleyen Herre, “Eğer bir erken ikaz sistemine sahip olmak istiyorsak, bunlar gerçek kıstaslar değil” dedi ve ekledi: “Bunlar lakin demokratik çöküş çoktan gerçekleştiğinde devreye girecektir.”

Liberal Demokrasi Endeksi (LDI) işte bu noktada devreye giriyor. LDI 0 ile 1 ortasında değişiyor. Paha ne kadar yüksekse, bir ülke liberal demokrasi mefkurelerine o kadar yakın demektir.

LDI’de tıpkı kategorideki ülkeler ortasında kıymetli farklılıklar ortaya çıkıyor. LDI ayrıyeten araştırmacıların bir ülkedeki demokrasi durumunun her yıl nasıl değiştiğini görmelerini sağlıyor. Bu bilhassa kıymetli, zira günümüzde demokrasiler ekseriyetle bir gecede ölmüyor.

Demokrasiler çökmeden evvel aşınıyor

Tanklar yürütülüyor, birlikler harekete geçiriliyor ve demokrasi bir patlamayla (ya da bir dizi patlamayla) sona eriyor – otoriterliğe yönelen ülkeleri düşündüğümüzde aklımıza çoklukla darbeler geliyor.

Bu çeşit ele geçirmeler hala gerçekleşiyor olsa da, otokrasiye geçişler ekseriyetle daha kademeli oluyor ve eski sistemden geriye çok az şeyin kaldığı noktaya kadar basamaklı olarak gelişiyor.

Otokrasiye dönüşen yerleşik demokrasilerin en son örneklerinde yaşanan durum buydu. Bu durum tıpkı vakitte hala demokratik olan lakin kaygan bir taban üzerinde bulunan ülkelerde de yaşanıyor.

Otokrasiye dönüşte liberal olmayan başkanların seçilmesi etkili

Otokrasiye gerçek en keskin dönüşler sıklıkla Brezilya’da Bolsonaro, Polonya’da Andrzej Duda, Macaristan’da Viktor Orban, Türkiye’de Recep Tayyip Erdoğan ve Hindistan’da Narendra Modi üzere liberal olmayan başkanların seçilmesiyle tıpkı vakte denk geldi.

Harvard Üniversitesi’nde Brezilyalı bir devlet kurumları araştırmacısı olan Fernando Bizzarro, mevcut sıkıntıların ağırlaşmasında bu çeşit anti-demokratik siyasetçilerin yükselişinin çoklukla bir faktör olduğunu söyledi.

“Bu önderlerin iktidara gelebilmesi için klâsik partilerde kriz üzere diğer ögelere da gereksiniminiz var” diyen Bizzarro, artan siyasi düşmanlığın da bir rol oynayabileceğini kelamlarına ekledi. Bizarro kelamlarını şöyle sürdürdü: “Kutuplaşma, rakibinizden o kadar nefret ediyorsunuz ki, ondan kurtulmak için demokrasiyi yok etmek de dahil her şeyi yapabileceğiniz hissini yaratıyor.”

V-Dem 1900 yılından bu yana 81 ülkede demokratik çürüme periyodunu kayıt altına aldı – bunların 50’si 2000 yılından bu yana gerçekleşti. Olayların yaklaşık yüzde 75’inde kriz, büsbütün otokrasiye geçişle sonuçlandı.

Demokratik gerileme devirlerini inceleyen araştırmacılardan biri olan Sebastian Hellmeier, “Otokratikleşmeyi teşvik eden aktörler ekseriyetle en zirvedeki yöneticiler ve büyük parlamento çoğunluklarına sahip olabilirler” diyor. Hellmeier durumu şöyle tanım ediyor: “Sonunda, çok geç olana kadar durdurulması sıkıntı olan çok sayıda küçük değişiklikle, yani bir milyon küçük kesikle, vefat gerçekleşiyor.”

Peki ya hayatta kalan demokrasiler?

Hellmeier ve meslektaşları, demokraside bir krizin ne vakit yaşandığını tespit etmenin ötesinde, neden birtakım demokrasilerin dağıldığını ve başkalarının sağlam kaldığını anlamayı amaçlıyor.

Araştırmacılar daha çok seçimlerin rekabetçiliği ve adilliği ile ilgilendikleri için biraz farklı bir ölçüm kullandılar: Seçimsel Demokrasi Endeksi (EDI). EDI, LDI üzere çalışıyor, lakin sivil özgürlükler yahut güçler ortasındaki istikrar ve denetleme üzere ögeleri dikkate almıyor.

Araştırmaya nazaran demokratik esneklik iki etapta ortaya çıkıyor. Birinci evrede, ülkeler demokratik bir krizin başlamasını büsbütün önleyebiliyor. Araştırmacılar buna “başlangıç direnci” ismini veriyor. Yakın geçmişte demokratik gerileme yaşamamış ülkeler olarak Finlandiya ve Kanada başlangıç direncine örnek.

“Çöküş direnci” ise demokratik krizlerin baş gösterdiği fakat siyasi sistem çökmeden evvel durdurulduğu ülkelerde ortaya çıkıyor. Başlangıç direncinden daha ender görülen çöküş direnci yakın vakitte Ekvator ve Güney Kore üzere ülkelerde gözlemlendi.

Yüksek ekonomik kalkınma seviyesi “başlangıç direnciyle” bağlı – lakin bir demokrasi krizinin başlaması halinde bunun sonucunu etkilemiyor üzere görünüyor. Komşu demokratik ülkelerin olması, bir ülkenin gerilemeden kurtulma maharetinde kıymetli bir faktör üzere görünüyor.

Hellmeier: Güçlü bir yargı siper misyonu görebilir

Daha uzun bir demokrasi geleneği ve tesirli bir bağımsız yargı, her iki çeşit demokratik dirençle de bağlantılı. Araştırmacı Hellmeier, uzun müddettir devam eden demokratik kurumların varlığının, vatandaşların demokrasiyi “şehirdeki tek oyun” olarak düşünmelerine yardımcı olabileceğini ve siyasi aktörleri hareketlerini yerleşik kurallarla sınırlamaya zorlayabileceğini söyledi.

Hellmeier, güçlü bir yargının, “kendini beğenmiş bir önderin çoka kaçması durumunda son siper görevi” görebileceğini söyledi. Birtakım durumlarda, bilhassa de görece daha zayıf kurumlara sahip ülkelerde, dış faktörler kıymetli bir rol oynayabiliyor.

Demokrasiyi korumak için muhalefet gerekir

2013 yılında Ekvador Devlet Lideri Rafael Correa üst üste üçüncü seçimini kazandı. Ekonomik büyüme ve refah önlemlerini genişletmesi nedeniyle desteklenen tanınan bir siyasetçiydi. Fakat misyon müddetine medya, muhalefet ve sivil toplum için özgürlüklerin azalması da damgasını vurdu.

Correa demokrasilerin karşı koymakta zorlandığı cinsten bir başkandı. Bu durum ekonomik büyümenin durması ve Correa hükümetinin Brezilyalı mühendislik şirketi Odebrecht’in karıştığı bir yolsuzluk skandalının içinde kalmasıyla değişti.

Rafael CorreaFotoğraf: AP

Correa 2017’de tekrar aday olmamaya karar verdi, bunun yerine lider yardımcısı Lenin Moreno’yu destekledi. Moreno kazandı, lakin eski akıl hocasıyla bağlarını kopardı ve birtakım anayasal değişiklikleri ve kısıtlayıcı düzenlemeleri geri almaya devam etti.

Oxford Üniversitesi’nde doktora sonrası araştırmacı olan Melis Laebens, bunun tehdit altındaki demokrasiler için bir düzgünleşme yolu örneği olduğunu söyledi. Laebens’e nazaran müstakbel otokratlar iç siyasette güçlü bir hakimiyete sahip olsalar bile, ekonomik krizler ve yolsuzluk soruşturmaları üzere beklenmedik olaylar onları savunmasız bırakabiliyor.

“Odebrecht örneğinde, soruşturmanın milletlerarası olması Correa’nın müttefiklerine durumlarını değiştirmeleri için baskı yapmak açısından çok fark yarattı” diyen Laebens, “Önemli olan muhalefetin eline bir fırsat geçtiğinde, iktidarı yerinden edemese bile, en azından kimi yasal güç kaynaklarını koruyabilmesidir” dedi.

Ekvador birebir vakitte demokratik gerilemenin görünüşte aksine dönmesinin akabinde neler olabileceğine dair uyarıcı bir kıssa fonksiyonu görüyor. O vakitten beri ülkede durmak bilmeyen protestolar yaşanıyor. Mevcut lider Guillermo Lasso azil oylamasından yeni kurtuldu. Correa yolsuzluktan hatalı bulundu ve ülkeyi terk etti. Lakin hala siyasi nüfuzu sürüyor ve azalmış da olsa hala destekleyenleri var.

Laebens, “Bazen çok bir yürütme gücüyle çok bir hükümet zayıflığı dönüşümlü olabilir” dedi ve şöyle devam etti: “Bu olaylar uzun vadede siyaseti dönüştürebilir. Fakat nadiren ortadan kaybolurlar.”

Brezilya örneğinde Bolsonaro 2 Ekim’de yapılacak birinci çeşit başkanlık oylamasında seçmenlerin karşısına çıkacak. Bir yargıç tarafından 2018’de aday olmasını engelleyen suçlamalardan aklanan Bolsonaro’nun ana rakibi Luis Inacio Lula da Silva şu anda anketlerde favori. Bolsonaro’yu iktidardan “ancak ilah uzaklaştırabilir mi?” bilinmez ancak milyonlarca kişi oylarını bu hedefle kullanıyor.

Rodrigo Menegat Schuinski