Avrupa Birliği (AB) ülkelerine Türkiye vatandaşlarının girişi için gerekli olan Schengen vizesi ile ilgili şikayetler son periyotta ağırlaştı. Birçok AB’ye üye olan ülkelerin oluşturduğu Schengen bölgesi ülkelerine giriş için istenen vize için Türkiye’den yapılan müracaat sayısının ve ret oranlarının son yıllarda arttığı gözlemleniyor.
Avrupa Kurulu Parlamenterler Meclisi (AKPM) üyesi ve TBMM Sanayi Kurulu Lideri Ziya Altunyaldız’ın verdiği bilgilere nazaran 2014 yılında yüzde 4 olan Schengen vize reddi, 2020’de yüzde 12,7’ye yükseldi. SchengenVisaInfo.com internet sitesinin derlediği istatistiklere nazaran de 2020 yılında Türk vatandaşlarının yaptığı vize müracaatlarının reddedilme oranı 13,78 iken bu 2021 yılında yüzde 19’a çıkmış durumda.
Yine tıpkı sitenin hesaplamasına nazaran, son beş yılda reddedilen vize müracaatları nedeniyle Türk vatandaşlarının yaptıkları harcamalar nedeniyle kaybettiği ölçü ise toplam 26 milyon euroya ulaşmış durumda. Schengen vizesi alabilmek için istenen fiyat 80 euro. Euro olarak alınan bu fiyat müracaat kabul edilmezse şahsa geri ödenmiyor. Buna karşılık AB ülkelerinin Türkiye’den yapılan müracaatlardan elde ettiği gelirin 315 milyon euronun üstünde olduğu iddia ediliyor.
Bu ortada Londra merkezli bir yatırım ve vatandaşlık danışmanlığı şirketi The Henley Passport Index sıralamasında 110 puanla Türkiye pasaportu 199 pasaport ortasında 54’üncü sırada yer alıyor.
Altunyaldız: Ek bilgi talebi düzeneği işletilmeli
Schengen vizesi ile ilgili yaşanan zahmetler Haziran ayı sonunda düzenlenen AKPM oturumunda AKP Konya Milletvekili Ziya Altunyaldız tarafından lisana getirilmişti. Altunyaldız’ın raportör olarak hazırladığı Schengen sistemi raporu AKPM Yaz Devri Genel Konseyi sırasında Kurul toplantısında kabul edilmişti.
Türkiye Cumhuriyeti pasaportuFotoğraf: picture-alliance/dpa/D.Naupold
DW Türkçe’ye raporu hakkında bilgi veren Altunyaldız, Schengen Bilgi Sistemi’nin uygulamadaki noksanlıkları sebebiyle Avrupa İnsan Hakları Kontratı’nda teminat altına alınan ‘seyahat etme özgürlüğü, ferdî bilgilerin kullanımında özel ve aile hayatına saygı’ üzere temel insan haklarında ihlaller gözlemlendiğini belirtiyor.
Schengen bölgesi üye devletleri kendi bölgelerine giriş yapacaklara ait kararı vermeye yetkili olsa da bu kararı verirken sadece AB hukuk nizamına değil birebir vakitte Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne olan bağlılıklarını da unutmaması gerektiğini söyleyen Altunyaldız, Schengen Bilgi Sistemi’nde yer alan bilgilerin başka uygulamalar ve bilgi tabanlarınca da kullanıma açılmasının bireylerin özel ve aile hayatına hürmet hakkını da ihlal edebildiğine dikkat çekiyor.
“Kişisel dataların denetiminin aktifliği, vize müracaatına yönelik bilgilerin kararın tarafsızlığı ve süreçte şeffaf bir izleme ve doğrulama sisteminin varlığı çok önemli” diyen Altunyaldız, ayrıyeten çok sık karşılaşılan bir probleme tahlil olarak Schengen ülkelerine girişinin kabul edilmemesi ya da kısa müddetli vize reddinden evvel bilgilerin doğrulanması için “ek bilgi talebi mekanizmasının” işletilmesini de öneriyor.
Altunyaldız’ın raporunun kabul edilmesiyle AKPM, AB ülkelerini Schengen kıymetlendirme düzeneğinin revizyonunu mümkün olan en kısa müddette sonuçlandırmaya davet etmişti.
“Ne olursa olsun gideyim niyeti var”
Vize başvurusu reddedilenlerden biri de mesleksel tecrübe kazanmak için Almanya’ya gitmek isteyen 24 yaşındaki Berfu Sapmaz. Üniversiteden yeni mezun bir genç olan Sapmaz, mezun olmasının akabinde tanıdıkları vasıtasıyla Almanya’da kendisi için hem staj yapabileceği hem de tahminen ilerde çalışabileceği bir iş imkanı bularak vizeye başvurduğunu söylüyor.
Ancak geçen yıl Ocak’ta yaptığı başvurusu staj için alacağı maaşın yetersiz bulunması, Almanca lisan düzeyi üzere nedenlerle kabul edilmemiş ve Sapmaz şu anda Almanca kursuna giderek bu eksikliklerini tamamlamaya ve yine müracaat yapmaya hazırlanıyor.
Almanya son devirde Türkiye’den yapılan müracaatlara verilen ret karşılıklarının ve bekleme müddetlerinin uzunluğu ile eleştirilen ülkeler ortasında. Bilhassa son yıllarda gerek ekonomik gerekse farklı nedenlerle Almanya’da yaşamak isteyenlerin sayısında gözle görülür bir artış var. Fakat Türkiye’de son yıllarda yeşil ve diplomatik pasaport hakkı tanınan bireylerin kapsamının çok genişletilmiş olması da soru işaretlerine yol açıyor.
İzmir merkezli seyahat acentası sahibi olan Ogün Söylegüzel, Schengen vizesi almanın aslında evvelce beri sıkıntı olduğunu fakat bilhassa pandeminin akabinde müracaatların artması ile birlikte ret oranlarının da arttığını söz ediyor.
Pandemi boyunca 2 yıl gerek turizm maksatlı gerekse iş emelli seyahatlerin durduğunu ve bir şişkinlik oluştuğunu hatırlatan Söylegüzel, müracaatlara ret karşılıklarının gelmesinin sebebini şöyle aktarıyor:
“Ülkedeki ömür şartlarının uygun olmaması nedeniyle bilhassa genç ve orta kuşak yurtdışına gitmek için bir can atma durumuna geldi. Herkes, ‘benim şartlarım uygun, bankada param var, sigortamı şuradan göstereyim’ diyerek hazırlanmadan başvurunca ret sayıları da arttı.”
Söylegüzel, “ne olursa olsun gideyim” niyetiyle eğitim, evlilik, çalışma üzere çok sayıda münasebetle yapılan müracaatların sayısının çok arttığını belirterek lakin AB’nin de Türkiye’den yurtdışına iltica etmek isteyen insanların varlığını gördüğünü söylüyor.
SchengenVisaInfo.com internet sitesi datalarına nazaran, Schengen ülkelerine Türkiye’den yapılan müracaat sayısı 2017 yılında toplam 971 bin 895, 2018’de 879 bin 240, 2019 yılında 906 bin 862 iken bu sayı pandemi yılı olan 2020’de 239 bin 099’a düşmüş. Sitede 2022 yılına dair datalar şimdi yayınlanmazken, pandeminin sürdüğü 2021 yılında Almanya’ya yaklaşık 95 bin, Fransa’ya 45 bin, Yunanistan’a 38 bin, İtalya’ya ve Hollanda’ya yaklaşık 20 bin, İspanya’ya 10 bin civarında müracaat yapılmış.
Vize cevabı alma süreci de uzadı
Vize alım süreci ile ilgili eleştirilen noktaların birisi de vize alım müddetlerinin çok uzaması. Vizeye eğitim ya da fuar maksatlı başvurup gitmesi gereken işe ya da okula vizesi geç glediği için gidemeyenlerin sayısının da bundan ötürü arttığı gözleniyor.
Uzun yıllardır vize almak isteyenlere hizmet sağlayan Söylegüzel, bilhassa Almanya’nın eskiye kıyasla daha uzun müddette vize verdiğini belirterek, pandemi öncesinde 10-15 günde alınabilen vizenin gelmesinin şu anda 50-55 güne kadar uzayabildiğine işaret ediyor.
Söylegüzel, son vakitte herkesin vize için Yunanistan’a yüklendiğini, lakin AB’nin giriş kapısı olarak görülen Yunanistan’ı uyardığını belirterek Yunanistan vizesi ile Almanya’ya girişlerde sorun yaşanabildiğini kaydediyor.
İstanbul’daki Alman Başkonsolosluk binası Fotoğraf: picture-alliance/AP Photo/E. Gurel
Başvurularda nelere dikkat edilmeli?
Peki müracaatlarda dikkat edilecek konular neler olmalı ve sıklıkla yapılan kusurlar neler?
İstenen bütün evrakları tamamladığı halde müracaatına itiraz gelenlerin varlığının hatırlatılması üzerine Söylegüzel, sistemin yalnızca bankadaki paraya ya da bunun ölçüsüne değil ayrıyeten bu paranın ve kişinin vize geçmişine baktığını vurgulayarak şunları söylüyor:
“‘Param var, malım var, bana neden vize verilmiyor’ deniyor lakin sistem yalnızca bankadaki paraya, evraka bakmıyor. Geçmişine bakıyor senin. Bu kişi mesela hiç vize almamış şimdiye kadar, bu bir eksi. Yaşa bakıyor, bekar mı evli mi? Son işyerinde kaç aydır sigortalı? İltica etmek için şirket kuran beşerler bile var.”
Söylegüzel, vize geçmişi, iş durumu yani uzun mühlet çalışmak, yaşın çok geç olmaması üzere noktaların vize almada kıymetli olduğunu belirtiyor ve vakit zaman nitekim haksız yere ret gelen ya da kısa müddetli vize verilebilenler olduğunu lakin bunların birçoklarının yapılan itiraz ile düzeltilebildiğini söylüyor.
Türkiye’ye vize muafiyeti yok
AB, 50’den fazla ülkenin vatandaşlarına ikili mutabakatlar kapsamında 90 güne kadar vize serbestisi tanıyor. Lakin Türkiye’nin üyelik müzakerelerinin fiilen durması ve 2016 yılı Mart ayında AB ile Türkiye ortasındaki mülteci mutabakatında belirlenen kriterlerin Türkiye tarafından karşılanmamış olması nedeniyle Türk vatandaşları için bu türlü bir kolaylık bulunmuyor.
Ankara, AB ülkelerine vize muafiyetini elde etmek için 2013 yılında başlatılan diyalog süreci kapsamında Türkiye tarafından atılması gereken 72 kriteri içeren Vize Serbestisi Yol Haritası’nın büyük kısmını tamamladığını söylerken, kalan birtakım kriterlerde ise şimdi gerekli adımları atmadı.
