Rusya ile Ukrayna ortasındaki krizde yaşanan her gelişme Türkiye iktisadını de yakından ilgilendiriyor. Çünkü Türkiye’nin turizm, güç ve besin üzere çok sayıda bölümde hem Rusya ile hem de Ukrayna ile stratejik ekonomik bağlantıları bulunuyor.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) bilgilerine nazaran 2021’de Türkiye’nin ihracatında Rusya 5 milyar 800 milyon dolarlık hisse ile 10’uncu sırada bulunurken Ukrayna ise 2 milyar 900 bin dolarla 20’inci sırada yer aldı. İthalatta Rusya 29 milyar dolarla ikinci, Ukrayna ise 4 milyar 500 milyon dolarla 12’inci sırada. Toplam dış ticaret hacmi ise Rusya ile 34 milyar 700 milyon dolar iken Ukrayna ile 7 milyar 400 milyon dolara denk geliyor.
Peki Rusya ve Ukrayna ortasında yaşananlar Türkiye iktisadı ne manaya geliyor?
“Komşudaki yangın size de gelir”
DW Türkçe’ye değerlendirmelerde bulunan Türkiye Ukrayna İş İnsanları Derneği (TUİD) Lideri Burak Pehlivan’a nazaran Rusya ve Ukrayna’dan sonra bu krizden en fazla Türkiye etkilenecek. “Komşudaki yangın kesinlikle size de gelir” diyen Pehlivan, bu krizle irtibatlı tesirlerin yalnızca mümkün yaptırımlarla gerçekleşmeyeceğini söyledi.
Ukrayna ya da Rusya tarafından önemli bir yaptırım olmasa bile iki ülkenin savaş iktisadına girmesi durumunda Türkiye’nin kıymetli ölçüde kayıplar yaşayacağını anlatan Pehlivan, “Bu ülkelerdeki ekonomik hareket durursa tüm dünya etkilenir. Özel bir yaptırıma gerek yok. Temel besin hususlarından güce tüm alanlarda olumsuz yansımalar olur. Turizm kesiminde de Türkiye için çok değerli iki ülke. Bu gerginlik onlardan sonra en fazla bizi etkiler” dedi.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) istatistiklerine nazaran 2005 yılında Rusya ve Ukrayna pazarı, Türkiye’ye gelen toplam yabancı turistlerin yüzde 10,6’sını oluştururken bu 2017’de yüzde 18,5; 2018’de yüzde 18,6; 2019’da yüzde 19, 2020’de yüzde 24,6; 2021’de ise yüzde 27,3 olarak gerçekleşti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin
İki ülke pazarının Türkiye’deki turizm işletmecileri için epey kıymetli olduğunu söyleyen Cornelia De Luxe Resort Otel Genel Müdürü Ali Şahin, Mart ayından sonra rezervasyonlarda önemli bir artış beklediklerini, lakin Rusya ve Ukrayna ortasında yaşananların kendileri için artık kıymetli bir riske dönüştüğünü söyledi. Şahin, kelamlarını “Sektörde biraz başları karıştırdı” formunda sürdürdü.
Bodrum Profesyonel Otel Yöneticileri Derneği Lideri Serdar Karcılıoğlu da bu iki pazardaki gerginlikle bir arada Türkiye turizminin amaçlarından aşağıda kalabileceği varsayımında bulundu.
Bazı siparişler durdu
Yaşanan gerginlik sonucu birtakım dallarda de siparişlerin durduğu ya da yavaşladığı belirtiliyor. İhracatçı birliği olarak Moskova’da katıldıkları milletlerarası bir fuardan müşahedelerini aktaran İstanbul Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği (İDMİB) İdare Konseyi Lideri Mustafa Şenocak, şöyle konuştu:
“Şu an buraya bir fuar için geldik. Burada iş insanları ortasında bir gerginlik olduğunu söyleyemem. O denli bir kaygı havası oluşmamış. Lakin Türkiye’de kimi siparişler durdu. Bunda da sanki kriz savaşa döner mi kaygısı, belirsizlik kıymetli bir etken. Bunun kısa periyodik olduğunu, birinci reaksiyonların de bu türlü kalacağını düşünüyoruz. İki ülke de bizim çok kıymetli ticari partnerimiz. Bilhassa Rusya kesimimiz için yükü bulunan bir ülke. Bu manada yaşanacak tansiyondan olumsuz etkileniriz. Lakin isteğimiz ve inancımız bu krizin daha fazla büyümemesi tarafında.”
Yaşanan krizde Rusya’nın Ukrayna’daki ayrılıkçı bölgeleri tanıması piyasalarda da hareketliğe neden oldu. Uzun müddettir dolar karşısında 13,40-13,50 düzeylerinde Türk Lirası (TL) 13,80 düzeyinin üzerine çıkarken Brent petrolün varil fiyatı da yıllar sonra 97 doların üzerinde çıktı. TL’nin dolar karşısında son bir yıldaki paha kaybeden performansı da dikkate alındığında petroldeki en ufak bir artış bile akaryakıt üzere kalemlere süratle artırım olarak yansıyor. Bu da Türkiye’de neredeyse her bölümdeki maliyet artışlarını hızlandırıyor. Ayrıyeten Türkiye’nin doğal gaz ve petrolde Rusya ile olan ticari bağlantıları de bu noktada kritik kıymet taşıyor.
Bir müddettir gerginlik var
Daha evvel Moskova Büyükelçiliği’nde ticaret müşavirliği vazifesinde bulunan Rusya analisti Aydın Sezer, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in kısa müddet içerisinde bir görüşme yapmamaları halinde Türkiye için krizin daha da derinleşebileceği ihtarında bulundu.
Türkiye’nin bu krizde kendini Ukrayna’nın yanında konumlandırdığını, lakin bunu sakin bir lisanla yaptığını kaydeden Sezer, fakat Rusya’nın Ankara ve Kiev ortasındaki münasebetten rahatsızlık duyduğuna dikkat çekti. Rusya’nın, Türkiye’nin Ukrayna’ya silahlı insansız hava araçları (SİHA) satmasına karşı rahatsızlığını uzun vakittir ortaya koymuş olduğunu belirten Sezer, “Biz bu krizi geçtiğimiz Aralık ayından itibaren fiilen yaşıyoruz. Bilhassa doğal gaz kontratlarında Rusya’nın hali her şeyin işaretiydi. Türkiye ile düşük fiyattan kontrat yapmaya yanaşmadılar. Ayrıyeten TürkAkım’daki atıl kapasiteyi de kullanamıyoruz. Bunlar gerginliğin uzun periyodik yansımalarıydı. Türkiye bu atıl kapasiteyi kullansa geçtiğimiz haftalardaki doğal gaz krizini daha rahat atlatabilirdi” değerlendirmesinde bulundu.
“Ateşle oynamakla aynı”
Sezer’e nazaran bu süreçte Türkiye’nin Rusya’yı kınaması beraberinde riskler de getiriyor ve bundan sonraki adımların tansiyonu arttırma istikametinde olmaması gerekiyor. Rusya’nın Batı’nın ambargosunu göze alan bir ülke olduğunu hatırlatan Sezer, bu durumda Türkiye iktisadının önemli bir olumsuz sürece gireceğinin de altını çiziyor.
Bu tabloda Türkiye’nin ambargolara ne tarafta reaksiyon vereceğinin de kıymetli olduğunu lisana getiren Sezer, “Türkiye, Kırım konusunda taraf olmamıştı. Burada da misal bir hal sergileyebilir. Ancak Rusya’nı önemli manada karşımıza almak ateşle oynamak demek. Turizmden güce tüm alanlarda faturası kabarık olur. Şayet ambargoya uyulursa bunun da bir bedeli olur. Türkiye’nin hesabını görmek lazım” tabirlerini kullandı.
Sezer, ayrıyeten Rusya’da bulunan Türk iş insanlarının da bu tansiyon hasebiyle huzursuz olduğunu belirtirken Rusya’nın olumsuz bir halinin oradaki projeler için de risk manasına geldiğini söyledi.
Türkiye’den çok sayıda iş beşerinin Ukrayna’da yatırımcı pozisyonunda olduğunu belirten TUİD Lideri Burak Pehlivan ise “Burada 4 milyar 500 milyon dolarlık bir yatırım var. Yaklaşık 700 firma faaliyet gösteriyor. Türk firmaları 30 binin üzerinde istihdam sağlıyor. O yüzden krizin daha da büyümemesi bizim için çok kıymetli. Şimdilik günlük ekonomik hayatta bu gerginliği görmüyoruz. Kiev’de beşerler tekrar tıpkı biçimde aktivitelerine devam ediyorlar. Bir panik havasından bahsetmek için erken lakin işlerin daha da berbatlaşması hepimizi olumsuz etkiler” dedi.
Emre Eser
© Deutsche Welle Türkçe
